دانشنامه

توسعه نرم‌افزاری چابک

توسعه چابک نرم‌افزار یا توسعه نرم‌افزاری چابک گروهی از متدهای توسعهٔ نرم‌افزار مبتنی بر تکرار و به شکل تدریجی است که در آنها، راه‌حل‌ها از طریق خودسازمان‌دهی و همکاری بین تیم‌های مختلف کاری، انجام می‌شوند. این روش برنامه‌ریزی تطبیقی، توسعه و تحویل تکاملی و رویکرد زمان بسته‌بندیِ تکرارشونده را ارتقا می‌بخشد و پاسخ‌های سریع و انعطاف‌پذیر برای انجام تغییرات را تقویت می‌کند. در واقع چابک‌سازی یک چارچوب مفهومی است که پیش‌بینی تعاملات در سراسر چرخهٔ توسعه را بهبود می‌بخشد.

بازل ۳

بازل ۳ نتیجه جلسه کمیته بازل (BCBS) است که از زمان بحران های مالی در تلاش است تا با اصلاح قوانین و استانداردهای جهانی، ریسک سیستماتیک بانک ها را کاهش دهد. بعد از بازل ۱ و در پی بحران های مالی، کمیته بازل کوشیده است تا با یک روند تکاملی، فعالیت بانکی را تحت کنترل درآورد تا از سپرده های مردم و اقتصاد محافظت شود. بازل ۳ تا انتهای سال ۲۰۱۸ به طور کامل اجرایی خواهد شد و محدودیت های جدیدی برای بانک ها مانند میزان نقدینگی، نسبت اهرمی و سرمایه بانک ها ایجاد خواهد کرد.

فرآیند آبشاری (Waterfall)

مدل آبشاری یک مدل ترتیبی توسعه و تولید نرم‌افزار است و درآن مراحل تولید به شکل یک جریان مداوم متمایل به سمت پایین است (همانند یک آبشار) که شامل فازهای تحلیل خواسته‌ها، طراحی، پیاده‌سازی یا implementation، آزمودن و تست کردن، یکپارچه سازی یا integration، و دادن محصول به بازار می‌شود. مدیریت و مراحل تکمیل پروژه در این متدولوژی به سادگی قابل پیاده‌سازی است.

سیستم مدیریت پایگاه داده ستون‌گرا

سیستم مدیریت پایگاه داده‌ها٬ پایگاه‌داده ای است که محتوایش را در قالب ستون، به جای سطر، ذخیره می‌نماید. این ویژگی برایِ انبار داده و کاتالوگ‌های کتابخانه که انبوهی از داده‌هایی با آیتم‌های مشابه محاسبه می‌گردند.

می‌توان به هر پایگاه‌داده‌ای به ویژگی‌های مفید ساختارهای ستون‌گرا و سطرگرا دست‌یافت. با در نظر گرفتن موضوع ستون‌گرایی، راحتی‌ِ استفاده و تمرکز بر روی بهینه‌سازی‌ِ نیز جز کارهایِ مربوط به ستون‌گرایی قرار می‌گیرند. روش ستون‌گرا با روش پایگاه داده‌های سطرگرا یا ذخیره‌سازی سطری، و همچنین پایگاه‌داده‌های ارتباط محور که مبتنی بر ساختار ذخیره‌سازی مبتنی بر مقدار است، در تقابل است.

انبار داده (Data Wharehouse)

پایگاه داده تحلیلی (Data warehouse) یک بانک اطلاعاتی بزرگ می‌باشد که از طریق آن کلیه داده‌های حال و گذشته یک سازمان جهت انجام عملیات گزارش‌گیری و آنالیز در دسترس مدیران قرار می‌گیرد. پایگاه داده تحلیلی سه لایه دارد که به ترتیب Integration ,Staging و Presentation نام دارد. داده‌های خام از منابع اطلاعاتی مختلفی جمع‌آوری شده و در لایه staging وارد می‌شوند.ایجاد یکنواختی بین داده‌های وارد شده به پایگاه دادهٔ تحلیلی در دومین لایه یعنی integration انجام می‌شود. در لایه Presentation داده‌ها در دسترس کاربران قرار می‌گیرد. نرم‌افزارهای تهیه گزارش مانند Cognos ,Business Object ,SAP با دسترسی به این لایه می‌توانند اطلاعات مورد نیاز مدیران و تحلیلگران را استخراج و در قالب گزارش یا Dashboard عرضه نمایند. در لایه Presentation می‌تواند چندین داده‌گاه وجود داشته باشد

سامانه اطلاعات جغرافیایی

سامانه اطلاعات جغرافیایی یا (Geographic Information System- GIS) یک سامانه اطلاعاتی «معمولاً رایانه‌ای» است که به تولید، پردازش، تحلیل، و مدیریت اطلاعات جغرافیایی می‌پردازد. به عبارت دیگر “GIS” یک سامانه رایانه‌ای برای مدیریت و واکاوی اطلاعات جغرافیایی بوده که توانایی گردآوری، ذخیره، واکاوی و نمایش اطلاعات جغرافیایی را دارد.

پایگاه داده اوراکل

پایگاه دادهٔ اوراکِل یا دادگان اوراکل ( Oracle Databas) در صنعت کامپیوتر به مجموعه‌ای از اطلاعات گفته می‌شود که توسط «سامانه مدیریت پایگاه داده‌های اوراکل» اداره می‌شوند. این محصول توسط شرکت اوراکل تولید شده‌است. معماری اصلی نرم‌افزار اوراکل در ویرایش‌های ۵ و ۸ تغییرات عمده‌ای داشت.اوراکل پایگاه دادهٔ توزیع شده‌ای است که با سیستم‌عاملهای متفاوتی می‌تواند کار کند.

 

Heat Map

نقشه گرمایی یا نقشه رنگی (Heat Map) یک نوع تصویرسازی از اطلاعات (Data Visualization) است که در آن مقدار هر خانه از ماتریس ورودی با یک رنگ نمایش داده‌می‌شود. معمولاً خانه‌هایی که دارای مقادیر بالایی هستند با رنگ‌های تیره‌تری نسب به خانه‌هایی که دارای مقادیر کمتری هستند به نمایش گذاشته می‌شوند.

بودجه

بودجه (از بوجه فرانسوی: کیف پول)، برنامه‌ریزی مالی و یک فهرست از تمام هزینه‌های برنامه‌ریزی شده و درآمد است. این برنامه برای صرفه جویی، استقراض و مخارج است. بودجه یک مفهوم مهم در اقتصاد خرد، که با استفاده از خط بودجه به نشان دادن تجارت آف بین دو یا چند کالا است. در شرایط دیگر، بودجه یک برنامه سازمانی مندرج در شرایط پولی است.

 

RFID

سامانهٔ بازشناسی با امواج رادیویی (Radio Frequency Identification) (به اختصار RFID) سامانهٔ شناسایی بی‌سیمی است که قادر به تبادل داده‌ها به‌وسیلهٔ برقراری اطّلاعات بین یک Tag که به یک کالا، شئ، کارت و… متّصل شده‌است و یک بازخوان (Reader) است. سامانه‌های RFID از سیگنال‌های الکترونیکی و الکترومغناطیسی برای خواندن و نوشتن داده‌ها بدون تماس بهره‌گیری می‌کنند. اصولاً به هر سیستمی که قادر به خواندن و تشخیص اطلاعات افراد یا کالاها باشد سیستم شناسایی یا Identification System گفته می‌شود.

CPM

زنجیره بحرانی مدیریت پروژه (CCPM) روشی برای برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه هاست که تاکیدش بر منابع مورد نیاز در اجرای پروژه‌است. این روش توسط Eliyahu M. Goldratt توسعه داده شد. این روش در تقابل با روشهای سنتی‌تر PERT و مسیر بحرانی است، که تاکیدشان بر ترتیب انجام کار و زمان‌بندی انعطاف‌ناپذیر است. یک شبکه پروژه زنجیره بحرانی به تسطیح منابع گرایش دارد، اما نیاز به این است که منابع در زمان شروع شان انعطاف‌پذیر باشند و سرعت تعویض بین کارها و زنجیره کارها زیاد باشد تا پروژه در زمان‌بندی باشد.

anomaly detection

تشخیص ناهنجاری (anomaly detection) که به عنوان تشخیص دورافتاده (outlier detection) نیز شناخته شده، به تشخیص الگوهای موجود در یک مجموعه اطلاعات داده شده، که با رفتار بهنجار (نرمال) از پیش مقررشده، مطابقت ندارد، اشاره دارد؛ بنابراین الگوهای تشخیص داده شده، ناهنجاری‌ها نامیده می‌شوند و اغلب به اطلاعات حیاتی و کارآمد، در چندین حوزهٔ کاربرد، ترجمه می‌شوند. همچنین ناهنجاری‌ها به عنوان دورافتادگی، تغییر، انحراف، تعجب، نابجایی، صفات عجیب، نفوذ و غیره ارجاع می‌شوند.

Machine learning

به عنوان یکی از شاخه‌های وسیع و پرکاربرد هوش مصنوعی، یادگیری ماشین (Machine learning) به تنظیم و اکتشاف شیوه‌ها و الگوریتم‌هایی می‌پردازد که بر اساس آن‌ها رایانه‌ها و سامانه‌ها توانایی تعلٌم و یادگیری پیدا می‌کنند.

شما احتمالاً چندین بار در روز از یادگیری ماشین استفاده می‌کنید، حتی بدون آنکه بدانید. هر بار که شما یک جستجوی اینترنتی در گوگل یا بینگ انجام می‌دهید، یادگیری ماشینی انجام می‌شود چراکه نرم‌افزار یادگیری ماشینی آن‌ها چگونگی رتبه‌بندی صفحات وب را درک کرده‌است.

ARPU

میانگین درآمد هر کاربر (گاهی اوقات به عنوان درآمد متوسط در هر واحد معروف است) که معمولا به ARPU نامیده می شود، یک اندازه گیری است که عمدتا توسط ارتباطات مصرف کننده، رسانه های دیجیتال و شرکت های شبکه ای استفاده می شود، که به عنوان درآمد کل تقسیم بر تعداد مشترکین تعریف شده است.

ROI

در امور مالی، میزان بازده (ROR) یا بازگشت سرمایه (ROI)، نسبت پول به دست آمده در سرمایه گذاری به مقدار سرمایه اولیه است. مقدار پول به دست آمده ممکن است مربوط به بهره، سود یا درآمد خالص باشد. بازگشت سرمایه (ROI) معمولاً به صورت درصد بیان می شود. در مبحث اندازه‌گیری ریسک بازار، متغیر تصادفی به صورت نرخ بازده روی یک دارایی مالی گرفته می‌شود. برای مثال افق زمانی را یک ماه تعریف می‌کنیم. بازده از پایان ماه قبل تا پایان این ماه اندازه‌گیری می‌شود که با اندیس‌های t {\displaystyle t}  و t 1 {\displaystyle t_{1}}  مشخص شده‌اند. بازده ریاضی یا گسسته به صورت سود سرمایه به علاوه پرداخت قراردادی مانند بهره تعریف می‌شود.

r t = 

CRM

مدیریت ارتباط با مشتری (CRM- Customer Relationship Management) به همه فرایندها و فناوری‌هایی گفته می‌شود که در شرکت‌ها و سازمان‌ها برای شناسایی، ترغیب، گسترش، حفظ و ارائه خدمات بهتر به مشتریان به کار می‌رود و شامل مدیریت انواع شیوه‌هایی است که مشتری جهت ارتباط با سازمان استفاده می‌کند. اصول مدیریت ارتباطات مشتری، چگونگی ایجاد موفق یک سیستم و اجرای آن را برای مدیریت ارتباطات مشتریان از شروع و اجرای اولیه یک چنین سیستمی تا نگهداری آن در زمان‌های مختلف را بیان می‌کند.

هوش تجاری

هوشمندی کسب و کار (Business Intelligence) یا هوش تجاری، مجموعه‌ای از نظریات، روش‌ها، فرایندها، معماری‌ها و فناوری‌هایی است که برای تبدیل داده خام به اطلاعات مفید و معنادار استفاده می‌شود. هوش کسب و کار مقادیر بزرگی از اطلاعات را برای شناسایی و توسعه فرصت‌های جدید بکار می‌گیرد. بهره بردن از فرصت‌های جدید و اعمال یک استراتژی اثربخش می‌تواند مزیت بازار رقابتی و پایداری بلندمدت به ارمغان بیاورد.

هوش کسب و کار می‌تواند در مقاصد کسب و کاری ذیل بکار برود تا در کسب و کار منجر به تحقق ارزش بشود:

  1. اندازه‌گیری برنامه‌ای که سلسله مراتبی از شاخص‌های عملکرد و محک زنی (مدل مرجع شاخص‌ها) ایجاد می‌کند که راهبران کسب و کار در جریان اطلاعات پیشرفت به سوی اهداف کسب و کار قرار می‌دهد (مدیریت فرایند کسب و کار).
  2. تحلیل برنامه‌ای که فرایندهای کمی برای کسب و کار ایجاد می‌کند که بتواند به شناخت تصمیمات بهینه دست بیابد و به اکتشاف دانش کسب و کار بپردازد. برنامه‌های این گروه شامل موارد زیر می‌شوند: داده‌کاوی، فرایندکاوی، تحلیل آماری، تحلیل پیشنگرانه، مدل‌سازی پیشنگرانه، مدل‌سازی فرایندهای کسب و کار، پردازش وقایع پیچیده تعاملی و تحلیل تجویزی
  3. گزارش‌دهی/ برنامه‌هایی که زیرساخت‌های لازم برای گزارش‌دهی استراتژیک را در خدمت به مدیریت استراتژیک کسب و کار انجام می‌دهند که با گزارش‌دهی عملیاتی متفاوت است. این نوع گزارش‌ها شامل مصورسازی داده، سامانه اطلاعات مدیریتی و پردازش تحلیلی برخط (Online analytical processing) می‌شوند.
  4. تعامل/ سکوی تعامل برنامه‌هایی که از طریق به اشتراک‌گذاری داده و تبادل اطلاعات الکترونیکی، مناطق مختلف (داخل یا بیرون از کسب و کار) را برای انجام کار کنار یکدیگر می‌آورد.
  5. مدیریت دانش/ برنامه‌هایی که از طریق استراتژی‌ها و اقداماتشان برای شناخت، خلق، بازنمایی، توزیع و قادر ساختن سازمان به درک بینشها و تجربه‌هایی که دانش واقعی کسب و کار هستند سازمان‌ها را تبدیل به شرکت‌هایی داده پیشران می‌سازند. مدیریت دانش به مدیریت یادگیرند و انطباق تنظیمی منجر می‌شود.
 

Apache Spark

آپاچی اسپارک (Apache Spark) یک چارچوب رایانش توزیع‌شده متن‌باز است. این نرم‌افزار در ابتدا توسط دانشگاه کالیفرنیا، برکلی توسعه داده می‌شد که بعدها کد آن به بنیاد نرم‌افزار آپاچی هدیه گردید که از آن زمان توسط آن‌ها نگه‌داری می‌شود. اسپارک یک رابط برنامه‌نویسی کاربردی برای برنامه‌نویسی تمام خوشه‌ها با موازی‌سازی داده‌های ضمنی و تحمل خطا فراهم می‌کند.

اسپارک از حافظه اصلی برای نگهداری داده‌های برنامه استفاده می‌کند که این امر باعث سریعتر اجرا شدن برنامه‌ها می‌شود (برخلاف مدل نگاشت/کاهش که از دیسک به عنوان مکان ذخیره‌سازی داده‌های میانی استفاده می‌کند). همچنین یکی دیگر از مواردی که باعث افزایش کارایی اسپارک می‌شود، استفاده از مکانیسم حافظه نهان هنگام استفاده از داده‌هایی است که قرار است دوباره در برنامه استفاده شوند. اینکار باعث کاهش سربار ناشی از خواندن و نوشتن از دیسک می‌شود. یک الگوریتم برای پیاده‌سازی در مدل نگاشت/کاهش، ممکن است به چندین برنامه مجزا تقسیم شود و در هنگام اجرا هر بار باید داده‌ها از دیسک خوانده شده، پردازش شوند و دوباره در دیسک نوشته شوند. اما با استفاده از مکانیسم حافظه نهان در اسپارک، داده‌ها یکبار از دیسک خوانده می‌شوند و در حافظه اصلی کَش می‌شوند و عملیات‌های متفاوت بروی آن اجرا می‌شود. در نتیجه استفاده از این روش نیز باعث کاهش چشمگیر سربار ناشی از ارتباط با دیسک در برنامه‌ها و بهبود کارایی می‌شود.

Cluster Mangers

رایانش خوشه‌ای یا کلاستر نوعی از سیستم‌های پردازش موازی و توزیع شده است، که متشکل از مجموعه‌ای از کامپیوترهای مستقل می‌باشد که تمام این گره‌ها در ارتباط تنگاتنگ با کل سیستم هستند و به عنوان یک منبع یکپارچه کار می‌کنند.

اولین جرقه و الهام برای کلاستر در دههٔ ۶۰ میلادی در IBM زده شد. در آن زمان مهندسان در حال بررسی یک طرح پیشنهادی جهت برقراری ارتباط مابین کامپیوترهای مرکزی بودند، تا به زیر ساخت پردازش‌موازی که از لحاظ هزینه به صرفه باشد برسند. در آن زمان دو سیستم کارآمد HASPو JES و موفقیت‌های حاصل از آن‌ها اجازهٔ توزیع کارها مابین خوشه‌ای از کامپیوترهای مرکزی را به مهندسان می‌داد. با این حال پردازش کلاستر شتاب لازم را تا زمان توسعهٔ ۳ تکنولوژی اساسی بکار رفته در کلاستر در دههٔ ۸۰ را بخود نگرفت. این ۳ تکنولوژی اساسی عبارتند از:

  • پردازنده‌هایی با کارائی بالا
  • شبکه‌هایی با سرعت بالا
  • توسعهٔ ابزارهای مناسب برای ایجاد پردازش
 

Big Data یا کلان داده

«کلان داده یا طبق مصوبه فرهنگستان مه داده دارایی‌های داده‌ای‌اند بسیار انبوه، پرشتاب و یا گوناگون که نیاز به روش‌های پردازشی تازه‌ای دارند تا تصمیم‌گیری، بینش تازه و بهینگی پردازش پیشرفته را فراهم آورند». کلان داده یا بزرگ داده‌ها مسیر حرکت کسب و کار و فرایند چرخش کار در سازمان‌ها را مشخص می‌کنند. در بزرگ‌داده با داده‌های متمایز و بزرگ که دائماً از لحاظ حجم، نرخ تولید داده و تنوع در حال تغییر هستند سروکار داریم.

در اینجا، داده‌های پرشتاب داده‌هایی‌اند که با شتاب بالایی تولید می‌شوند. کلان‌داده از چند ۱۰ ترابایت به چندین پتابایت در یک مجموعهٔ داده دارد می‌گسترد. نمونه‌هایی از کلان‌داده چنین‌اند: گزارش‌های وبی، سامانه‌های بازشناسی با موج‌های رادیویی، شبکه‌های حسگر، شبکه‌های اجتماعی، متن‌ها و سندهای اینترنتی، نمایه‌های جستجوهای اینترنتی، اخترشناسی، مدرک‌های پزشکی، بایگانی عکس، بایگانی ویدئو، پژوهش‌های زمین‌شناسی و بازرگانی در اندازه‌های بزرگ.

زنجیره ارزش

زنجیره ارزش (Value Chain) مجموعه عملیاتی است که در یک صنعت به صورت زنجیرگونه انجام می‌گیرد تا به خلق ارزش منجر شود.
استراتژی هنر ارزش ایجاد کردن است. استراتژی چهارچوبهای ذهنی، مدل‌های مفهومی را تهیه می‌کند و ایده‌ها را هدایت می‌کند و به مدیران شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا فرصتها را برای ارزش ایجاد کردن برای مشتریان و انتقال دادن این ارزش به عنوان سود شناسایی کنند. در یک محیط رقابتی با تغییرات سریع، منطق پایه ایجاد کردن ارزش نیز تغییر کرده‌است. تفکرات سنتی ما در مورد ارزش بر پایهٔ فرضیه‌ها و مدل‌های یک اقتصاد صنعتی است. بر اساس این دیدگاه، هر شرکتی یک موقعیت را در زنجیرهٔ ارزش را به خود اختصاص می‌دهد. در این جریان تأمین کنندگان ورودی‌ها را مهیا می‌کنند، شرکت ارزش را به این ورودی‌ها اضافه می‌کند و سپس آن را به عامل دیگری در زنجیره انتقال می‌دهد تا در نهایت به مشتری برسد

 

لجستیک

لجستیک (Logistics) یعنی مدیریت جریان کالا، اطلاعات یا هر نوع منابع دیگر؛ مانند انرژی یا انسان‌ها بین محل تولید یا محل موجودی تا نقطه مصرف یا مورد نیاز برای برآورده کردن نیازهای مصرفی (معمولاً در سازمان‌های نظامی). لجستیک هنر و علم به دست آوردن تولید، توزیع مواد و محصول در مکان مناسب و در مقدار مناسب است. لجستیک شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل و نقل، موجودی کالا، انبارداری، جابه‌جایی کالا و بسته‌بندی و در مواردی نیز شامل امنیت نیز می‌شود و قسمتی از زنجیره تأمین است که ارزش زمان و مکان را به آن می‌افزاید.

داشبورد مدیریتی

در سیستم های اطلاعات مدیریت، داشبورد مرکز کنترل عملکرد محسوب می‌شود. یک داشبورد مدیریتی، مهمترین اطلاعات مورد نیاز برای رسیدن به یک یا چند هدف مشخص را به صورت نمادین و گرافیکی که با دقت و نظم در یک صفحه چیده شده اند را نمایش می دهد تا مدیران بتوانند با یک نگاه وضعیت موجود را نظارت کنند.